KARİYER PLANIM YOLDA KALDI
“Tanrıyı güldürmek istiyorsan ona planlarından bahset.”
İbrani Atasözü
Yaşamımızda, eğitimimizde ya da işimizde arzu ettiğimiz hedeflere ulaşmanın yolunun iyi bir planlamadan geçtiği bilinir. İyi yapılandırılmış, her aşaması tanımlanmış, somut adımlarla desteklenmiş planlar hedefleri gerçekleştirmede en etkili yardımcımızdır. “Yardımcımızdır” diyoruz çünkü tek başına hedeflere ulaşmamızı sağlamaz.
Hayat o denli değişken ki, neredeyse yarın neyle karşılaşacağımızı bilemiyoruz. Bu karmaşık ve öngörülemez dünyada hayatta kalmaya ve hedeflerimize ulaşmaya çabalıyoruz. Birçok becerimizin ve özelliğimizin yanı sıra iyi bir planlama bu konuda gerçekten işimize yarıyor. Konu iş hayatımız ve kariyerimiz olunca ise özel bir planlamaya ihtiyaç duyuyoruz.
Fakat her kariyer planı nihayete ulaşmıyor. Bu yazıda bunun sebeplerini irdeleyip kariyer hedeflerine ulaşmak için alternatifleri gözden geçireceğiz.
Kariyer planı, kariyer hedeflerinizi ve bunlara nasıl ulaşacağınızı tanımlamanıza yardımcı olan bir yöntemdir ve en sağlıklısı kariyer yaşantınız başlamadan önce bu planı oluşturmaya başlamanızdır. Kariyer planınızı kendi başınıza oluşturabileceğiniz gibi aileniz, öğretmenleriniz, arkadaşlarınız, yöneticileriniz, kariyer planlama danışmanları vs. ile de oluşturabilirsiniz. Ancak iyi oluşturulmamış kariyer planları sizi hedefinize ulaştıramamanın yanı sıra hedeflerinizden uzaklaştırabilir, hayal kırıklığı yaşamanıza neden olabilir ve en kötü senaryoda kariyer hayallerinizden vazgeçmenize neden olabilir. Bu nedenle kariyer planlarınızı oluştururken dikkat etmeniz gerekenleri listeledik:
Net hedef konmamış kariyer planları:
Kariyer hedefin net olmalı. “İleride iyi para kazanacağım bir yerlere gelmek” “Çok seveceğim bir işi yapmak” kariyer hedefi değildir. “Yönetici olmak” “Yurtdışında çalışmak” da kariyer hedefi değildir. Kariyerini bir yolculuk gibi düşün. Nihai ulaşmak istediğin hedefe (nihai hedef var mı ki?) giderken nerelerden geçeceğini hayal et. Zirveye tırmanmadan önce dağ eteğinin ve yol boyu manzaranın da tadını çıkar.
Tek bir hedefe odaklı kariyer planları:
Kariyerini tek bir hedefle sınırlama. Hayat değişken, karmaşık ve riskli olduğu kadar sürprizlerle ve büyüme fırsatlarıyla dolu. İş hayatına girdikten sonra aniden U dönüşü yapmayacağına kimse garanti veremez. Sahip olduğun meslek sana birçok alanda kariyer yapma şansı tanıyacaktır. Her birini ve alternatiflerini iyi değerlendirdiğinden emin ol.
Gerçekçi olmayan hedefler içeren kariyer planları:
Sahip olduğun özellikleri ve mevcut koşulları görmezden gelen gerçekçi olmayan yüksek hedefler bir kariyer planının yarı yolda kalmasına neden olur. Yeni mezun olup 3 sene içinde uluslararası bir şirketin CEO’su olmayı hedeflemek buna iyi bir örnek. İstisnalar kaideyi bozmasa da hedeflerin somut, gerçekçi, zamana duyarlı ve ulaşılabilir olmalı.
Hedefe ulaşmak için izlenecek yolun belirlenmediği kariyer planları:
Aklında hedefin net olabilir ve bu hedef konusunda son derece kararlı olabilirsin ama bu hedefe nasıl ulaşacağını bilmezsen buna bir kariyer planı diyemeyiz. Hedefe giden uzun yolda ara hedefler ve tanımlanmış kariyer yolları ile desteklenmiş bir kariyer tasarımı ise seni hedefine daha hızlı ulaştırır.
Doğru gerekçelerle belirlenmemiş hedefleri konu alan kariyer planları:
Kariyer hedefini belirlerken çok para kazanmak, çok ünlü olmak, iyi bir statüye kavuşmak, toplumda kabul görmek gibi gerekçeler kariyer planına hizmet eden hedefler olmayacaktır. Kariyer hedefin, severek yapacağın, sahipleneceğin, ilgini çeken ve seni heveslendiren, yaptıkça mutlu olacağın, mutlu oldukça işini geliştirmek istediğin, kendini gerçekleştireceğin kariyer hedefini bulmalısın ve planını da buna uygun yapmalısın.
Değerlendirme ve takip içermeyen kariyer planları:
Kariyer planları sadece kişisel isteklere bağlı oluşturulmamalı. Kendini iyi tanımalısın. Kariyer hedefin elbette istediğin bir hedef olmalı ama aynı zamanda sahip olduğun özelliklerle de örtüşmeli. Bunun için kişilik özelliklerin, ilgi alanların, yeteneklerin ve yetkinliklerin önemli rol oynuyor. Bunların analizi yapıp, objektif değerlendirmelerle destekle ve hedefini şekillendir. Ya da bu özelliklerini hedefine göre şekillendirip şekillendiremeyeceğini öğren!
Kişisel kariyer hedeflerini değil başkalarının dayatmalarını hedef alan kariyer planları:
Ülkemizde yakın ilişkiler kariyer hedeflerini ve dolayısıyla kariyer planlarını oldukça etkiliyor. Bu durum aslında en çok aile başta olmak üzere yakın çevrenin etkisi ile ortaya çıkıyor ve üniversitede bölüm tercihleri üzerinde düşünürken çevrenin sana biçtiği mesleği seçmen için baskı görmeye başlıyorsun. Bu, daha sonra yapacağın işi ve çalışacağın yeri dahi senin yerine belirlemekle devam ediyor. “Küçüklükten beri belliydi avukat olacağı” “Doktor ol çocuğum doktor” “Bilgisayar mühendisliği kesinlikle geleceğin mesleği, önü açık” Oysa sen veteriner hekim olmak istiyordun. Kendi sesini dinle, bu bölümü sen okuyacaksın, bu mesleği sen yapacaksın. Kafan karışıksa ve değerlendirmekte zorlanıyorsan yardım al. Uzmanlar sana kariyerinle ilgili birçok seçenek sunabilirler.
Koşullar değiştiğinde alternatif sunmayan kariyer planları:
Belli bir hedefe odaklanıp ilerlerken koşullar değiştiğinde; hatta Covid pandemisinde olduğu gibi birçok şeyin tepetaklak olduğu durumlarda sana alternatif sunamayan, yedek planı olmayan kariyer planları seni yarı yolda bırakır. Yedek planların olduğu kariyer planları bile bu tarz durumlarla başa çıkmada zorlanabilir. Oysa kariyer tasarımı potansiyelini bir yelpazede değerlendiren ve çoklu alternatiflerle seni yönlendiren bir yöntemdir ve öngörülmeyen durumlarda bile hızla yeni bir plan oluşturup harekete geçmene yardımcı olur.
Kendi kariyer hedefini belirlemeden ve planlarını oluşturmadan önce kariyer yaşantısında epey yol kat etmiş kişilerle konuşmak sana ilham verecektir. Kariyer planı kağıt üzerinde doğrusal olsa da aslında kariyer yaşantısının kendisi karmaşık bir yoldur. Birçok kişi nerede başlayıp nereye geldiğine şaşırır. Tabelaları izleyerek gidersin, gidersin, gidersin… Bazen yan yola sapmak istersin, bazen tam tersi yöne gitmek istersin. İsteklerin önemli ama hayal kırıklığını önlemek için tavsiyelerimizi dikkate almanı önerebiliriz.
Hedefine ulaşmanın en hızlı ve en etkili yolu kariyer tasarımı yapmaktır. Kariyer tasarımı sana kişilik özelliklerin, yeteneklerin ve yetkinliklerin doğrultusunda kariyer hedefine ulaşmanı sağlayacak donanımı edinmene yardımcı olur. Yakından takip edilen ve belirli aralıklarla hedeflerin gözden geçirilip güncellendiği bir kariyer planı oluşturmanı sağlar. Kariyer hedeflerinde keskin değişimler yaptığında bu süreci ağır darbelerle değil; hafif sıyrıklarla atlatmanı sağlar. Hedefine ulaşmana engel olabilecek gelişim alanlarını tespit eder ve tam olarak nasıl geliştirilmesi gerektiğini belirleyerek bu yönlerini geliştirir.